Twee derde van de Nederlandse bevolking vindt het een goed idee om de vrije dagen die nu samenvallen met officiële feestdagen anders in te vullen, zo blijkt uit recent onderzoek. Op dit moment kent Nederland elf officiële feestdagen, waarvan er acht behoren tot de christelijke traditie. Gezien de afname van het aantal aanhangers van het christelijke geloof, is het op zijn minst opmerkelijk dat de overgrote meerderheid van de officiële feestdagen anno 2021 nog steeds christelijk is. Stichting Time Design beoogt het maatschappelijke instituut en de katalysator te zijn op het gebied van innovatie in tijd en tijdbeleid. Vanuit deze doelstelling pleit zij voor een aanpassing van het feestdagenbeleid aan de veranderingen in de samenleving. Dit houdt in: een vrijere en meer individualistische invulling van vrije dagen voor feestdagen.
Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking weet niet exact wat er tijdens feestdagen zoals Goede Vrijdag en Pinksteren wordt gevierd. Dit komt mede doordat in 2020 nog slechts 35 procent van de bevolking zichzelf als christelijk bestempeld. Hiervan gaat nog ongeveer een derde regelmatig naar de kerk. Daarnaast viert maar een klein deel van de bevolking religieuze feestdagen daadwerkelijk op een religieuze manier. Een groter deel van de bevolking viert feestdagen zoals Pasen en Kerst wel, maar op een niet-religieuze manier. Bijvoorbeeld door middel van een feestje, een borrel of een diner.
Voor- en nadelen van flexibele feestdagen
Het belangrijkste voordeel van het flexibiliseren van vrije feestdagen is dat iedereen kan vieren wat hij of zij belangrijk vindt. Het is daardoor bevorderlijk voor de inclusiviteit van de samenleving. Daarbij is in de gewenste situatie niemand verplicht vrij op een dag die hij of zij toch niet viert. Deze vrije dag zou dan kunnen worden ingezet op een dag die wel wordt gevierd door de persoon in kwestie. Ook kan het voordelen bieden voor dienstverlening: niet iedereen is meer op dezelfde dagen vrij waardoor de beschikbaarheid van personeel minder snel problematisch zal zijn. Ook de infrastructuur kent zo minder piekbelastingen.
De belangrijkste nadelen die worden genoemd van het afschaffen van collectieve vrije dagen op officiële feestdagen zijn het verlies van saamhorigheid en tradities. Ook kan zelf kiezen voor welke feestdagen werknemers vrij nemen nadelig zijn voor werkgevers. Zij moeten in dit geval de deuren openen op dagen dat er weinig personeel aanwezig is. Dit kan als inefficiënt ervaren worden.
Wat zijn de alternatieven feestdagen?
Uit een onderzoek van Radar blijkt dat de meerderheid van de bevolking een deel van de gezamenlijke feestdagen wil behouden. Het gaat hierbij voornamelijk om Nieuwjaarsdag, Eerste Kerstdag en Tweede Kerstdag. Een kleine groep (7% van de bevolking) wil volledige individualisering van feestdagen.
Nederland kent naast de officiële feestdagen ook andere dagen met speciale betekenis die verbonden zijn aan geloof, cultuur of interesse. Populaire dagen in deze categorie zijn: oudejaarsdag, dodenherdenking, Halloween, de gaypride, carnaval, Ketikoti en het Suikerfeest. Hiernaast is er een groep Nederlanders (14%) die het liefst de traditionele feestdagen wil omruilen voor persoonlijke feestdagen, zoals trouwdagen of verjaardagen.
Ook is het een optie om vrij voor feestdagen meer te regionaliseren. Zo wordt bijvoorbeeld carnaval voornamelijk gevierd in het zuiden (en minder in het noorden). Er zijn al organisaties en bedrijven die voor dergelijke regionale feestdagen een vrije dag verschaffen. Tilburg University geeft voor carnaval bijvoorbeeld — in tegenstelling tot de meeste andere universiteiten in Nederland — standaard een vrije week omdat een grote groep studenten daar carnaval viert.
Hoe kan de flexibilisering van feestdagen worden ingericht?
Omdat er geen wet bestaat waarin is vastgelegd dat officiële feestdagen vrije dagen zijn, vrezen werknemers dat zij vrije dagen inleveren als de feestdagen individualistischer of flexibeler worden. In cao’s of arbeidsovereenkomsten staat vaak wel vermeld of je al dan niet vrij bent op een feestdag. En vaak is het ook zo dat bedrijven een bonusregeling treffen voor de mensen die werken op een officiële feestdag. Deze afspraken bieden voor werknemers echter minder zekerheid dan een wet die niet onderhandelbaar is. De vraag die hierbij opkomt is of de baten van een flexibilisering van feestdagen opweegt tegen de lasten. Mede hierdoor is het maatschappelijke debat rondom de flexibilisering van feestdagen tot dusver minimaal.
In plaats van gezamenlijke, collectieve feestdagen, zou Nederland de nationale feestdagen (gedeeltelijk) kunnen omzetten in snipperdagen. Stichting Time Design denkt dat het hierbij belangrijk is om in acht te nemen welke feestdagen het overgrote deel van de bevolking wel viert en welke niet. Wij adviseren dan ook dat alleen (een paar) feestdagen die het overgrote deel van de bevolking niet viert worden omgezet in snipperdagen. Hierdoor is de overgang naar meer vrijheid in vrij nemen voor feestdagen minder extreem en is het effect op, bijvoorbeeld, de saamhorigheid minder groot. Unilever is een voorbeeld van een bedrijf dat begin dit jaar al begonnen is met de flexibilisering van feestdagen. Zij noemen dit de “Interchangeable Holidays Policy”. Dit houdt in dat iedere medewerker drie nationale feestdagen kan ruilen tegen dagen die hij of zij uit religieus of cultureel oogpunt liever viert. Ook T-Mobile heeft aangegeven dat werknemers binnenkort zelf mogen kiezen voor welke dagen zij feestdagverlof willen opnemen.
Visie Stichting Time Design
Wij van Stichting Time Design denken dat het onvermijdelijk is dat (gedeeltelijke) vrije keuze op het gebied van vrij zijn tijdens feestdagen de norm gaat worden. Als stichting staan wij voor een betekenisvolle omgang met tijd. Hierbij aansluitend vinden wij dat mensen feestdagen moeten kunnen vieren die voor hen daadwerkelijk belangrijk zijn. Welke feestdagen belangrijk zijn, is voor iedereen anders. Om daadwerkelijk betekenisvol om te kunnen gaan met tijd, moeten mensen dus de vrijheid krijgen om de feestdagen op hun eigen manier in te delen. Dit sluit aan bij een tijdintelligent tijdbeleid waar wij als Stichting Time Design in Nederland naar streven. Dit intelligente tijdbeleid zal de Nederlandse bevolking de gelegenheid geven hun tijd zo in te delen dat deze past bij de ontwikkelingen in de samenleving. Denk hierbij aan ontwikkelingen als de multiculturele samenleving, de verhoogde arbeidsparticipatie en de toename van de flexibilisering op de arbeidsmarkt. En dat allemaal onder het motto: de tijd verdient beter!